Η Αυτοπεποίθηση ως «τρόπος σκέψης»

Η ψυχική δύναμη και αυτοπεποίθηση των αθλητών θεωρούνται απαραίτητα στοιχεία, ιδιαίτερα όταν οι αγωνιστικές καταστάσεις γίνονται δύσκολες. 'When things get tough, tough gets going', όπως αναφέρεται, δηλώνοντας σε ελεύθερη μετάφραση πως «όταν οι καταστάσεις δυσκολεύουν, συνεχίζουν οι πιο δυνατοί». Από πού αντλούν αυτή τη δύναμη οι «δυνατοί», όπως χαρακτηρίζονται;

Η αυτοπεποίθηση, η πίστη που έχει ο αθλητής για τον εαυτό του και η εμπιστοσύνη στην ικανότητά του να πετύχει το στόχο του, έχει συγκεκριμένες «πηγές» από τις οποίες αντλείται. Η ικανότητα, η επίτευξη, οι «σημαντικοί άλλοι», η επιβράβευση, η στήριξη, η δουλειά και η βελτίωση είναι οι κυριότερες πηγές τροφοδοσίας της εμπιστοσύνης που αναπτύσσεται προς τον εαυτό μας με την πάροδο των χρόνων. Φαντάζει δεδομένο το ότι έχοντας εξασφαλίσει ο αθλητής την τροφοδοσία από τις πηγές που αναφέρθηκαν, θα έχει επιτύχει και την καλλιέργεια της «δύναμης» που απαιτείται σε ιδιαίτερες συνθήκες. Υπάρχει ωστόσο, ένα ακόμη στοιχείο το οποίο δείχνει να διαδραματίζει μεγάλο ρόλο στην ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης του αθλητή, η συνειδητοποίηση των όσων έχει επιτύχει, ο τρόπος με τον οποίο σκέφτεται τις επιτυχίες του.

Η αυτοπεποίθηση στον άνθρωπο παρομοιάζεται με ένα σάκο, μέσα στον οποίο τοποθετεί ό,τι θετικό πραγματοποιούμε, είμαστε, επιτυγχάνουμε, σκεφτόμαστε. Για τον αθλητή ο σάκος περιέχει ικανότητες, επιτυχίες, πολλή δουλειά, προοδευτική και αυξανόμενη βελτίωση, θετικά σχόλια των άλλων προς εκείνον. Περιέχει καλούς χρόνους, ατομικά ρεκόρ, επίτευξη του στόχου, επιτυχημένες προσπάθειες, από τα πιο μικρά «επιτεύγματα» της προπόνησης ως και την καλύτερη εμφάνιση στον αγώνα. Όσο περισσότερα στοιχεία εναποθέτει στο «σάκο», τόσο περισσότερη ψυχική δύναμη έχει τη δυνατότητα να αντλήσει σε οποιαδήποτε συνθήκη.

Είναι πιθανό, ωστόσο, πολλές φορές ο αθλητής να έχει επιτυχίες και προσωπικά ρεκόρ αλλά να μην έχει στο «σάκο» της αυτοπεποίθησης τα στοιχεία που θα μπορούσε και του αναλογούν. Αυτό οφείλεται στην τάση που υπάρχει να ελαχιστοποιούνται ή να «παρακάμπτονται» τα θετικά στοιχεία και να υπερτονίζονται/προβάλλονται τα αρνητικά στοιχεία. Στεκόμαστε πολύ περισσότερο σε μια αποτυχία από ότι σε μια επιτυχία. Έχει αναφερθεί ότι μια επιτυχία διαγράφεται από το μυαλό μας μετά από τρεις αποτυχίες, ενώ μία αποτυχία «απαιτεί» οκτώ επιτυχίες για να διαγραφεί, δηλώνοντας έτσι τη ροπή μας προς το αρνητικό. 

Αυτό οφείλεται σε πρώτη φάση σε κοινωνικά δεδομένα και κατά δεύτερο λόγο σε στοιχεία προσωπικότητας του αθλητή, όπως για παράδειγμα ο φόβος για την αρνητική κριτική. Με βάση το χαρακτηριστικό αυτό, ωθείται σε μια διαδικασία όπου στην πραγματικότητα δεν προσπαθεί να επιτύχει αλλά έμμεσα προσπαθεί να μην αποτύχει. Ως διαδικασία είναι πιεστική και εμπεριέχει αρνητικό συναίσθημα, μη ωφέλιμο για την προσπάθεια του. Η τελειομανία, η αρνητική εικόνα για τον εαυτό, η υπερβολική αυστηρότητα, η «άκαμπτη» συμπεριφορά, είναι επίσης χαρακτηριστικά που δεν βοηθούν να αναδείξουμε το θετικό της προσπάθειάς μας, αφήνοντας έτσι το «σάκο» της αυτοπεποίθησης μισογεμάτο.

Πως θα μπορούσε να διαφοροποιηθεί μια τέτοια κατάσταση; Κατ' αρχάς δίνοντας σε κάθε επιτυχία μας την ανάλογη αξία. Καθορίζοντας επίσης, με τη βοήθεια άλλων, λιγότερο αυστηρών από εμάς, την έννοια της επιτυχίας. Καταγράφοντας πολλές φορές σε καθημερινή βάση ό,τι θετικό πραγματοποιούμε σε αντιπαραβολή με ό,τι στοιχείο προς βελτίωση έχουμε εντοπίσει. 

Συνειδητοποιώντας τα θετικά μας στοιχεία και τις ικανότητές μας. Είναι απαραίτητο να θυμόμαστε τα αρνητικά μας στοιχεία δεν είναι μειονεκτήματά μας αλλά «στοιχεία προς βελτίωση». Αυτό θα δώσει στον αθλητή στόχο για να προσπαθήσει περισσότερο, θα τον στρέψει στη δουλειά και στη βελτίωση, συνεισφέροντας παράλληλα και στο «σάκο» της αυτοπεποίθησής του. Είναι εξίσου σημαντικό να αναγνωρίζεται η αξία των επιτυχιών, ώστε να βιώνει ο αθλητής ικανοποίηση, απαραίτητη για την καθημερινή του προσπάθεια, καθώς εκείνη τον τροφοδοτεί με περισσότερη σωματική ενέργεια. Η καλλιέργεια της αυτοπεποίθησης είναι βασικό στοιχείο για τους νεαρούς σε ηλικία αθλητές και τους προπονητές τους, οι οποίοι έχουν να μάθουν στους αθλητές όχι μόνο το ότι δουλεύουνε και προσπαθούνε αλλά και το να συνειδητοποιούνε το ότι δουλεύουνε και προσπαθούνε, απλώς επιβραβεύοντάς τους. Η αυτοπεποίθηση ως έννοια φαίνεται να βασίζεται κατά πρώτο λόγο στην πολλή δουλειά και στον τρόπο σκέψης του αθλητή.

www.sportpsychologist.gr