Η εμπειρία του τραυματισμού

Ο μεγαλύτερος, ίσως, φόβος των αθλητών και για τους περισσότερους ο «σημαντικός» αντίπαλος, είναι ο τραυματισμός, ο οποίος αντιμετωπίζεται με απογοήτευση, πόνο, στεναχώρια και ενίοτε από ψυχική και πνευματική απόσυρση.  Είναι η διακοπή της πορείας τους, ο «εκτροχιασμός» τους από τον στόχο τους.

Πολλές φορές υποχρεώνονται να μείνουν «εκτός» για μεγάλο χρονικό διάστημα, γεγονός δυσβάσταχτο για τους περισσότερους. Ωστόσο, ο τραυματισμός θεωρείται μια «φυσιολογική» κατάσταση στο περιβάλλον του αθλητισμού, μια συνθήκη που είναι συνδεδεμένη με τον αθλητισμό και την επιβάρυνση που ασκείται μέσω αυτού στο ανθρώπινο σώμα. 

Η επιστροφή του αθλητή μετά από τραυματισμό θεωρείται περισσότερο δύσκολη και επίπονη, αναλογικά με την διάρκεια και τη σοβαρότητά του. Ο τρόπος με τον ο οποίο ο αθλητής θα αντιμετωπίσει τον τραυματισμό καθορίζει σε μεγάλο βαθμό και την πορεία αποθεραπείας του. Η αποθεραπεία εξαρτάται από την υπομονή και την επιμονή που θα επιδείξει ο αθλητής και διέρχεται από συγκεκριμένα στάδια:

Το στάδιο της «Άρνησης»

‘Η άρνηση είναι η λύση’

 Όταν ετοιμάζεται για τον αγώνα-στόχο της χρονιάς, ο αθλητής έχει επενδύσει και θυσιάσει πολλά πράγματα. Το σοκ του αναπάντεχου τραυματισμού κάνει την κατάσταση να αποπνέει την εικόνα της πλήρους καταστροφής. Η πρώτη αντίδρασή του είναι να προσπαθήσει να μην πιστέψει αυτό που συνέβη ή οδεύει προς εξέλιξη. «Παίρνει το βλέμμα του» από τη διαφαινόμενη αρνητική συνθήκη, προσπαθεί να συνεχίσει σαν να μην συμβαίνει τίποτα, εστιάζει στην προπόνηση και τον επερχόμενο αγώνα. Αρνείται να δεχθεί ότι οι κόποι μια χρονιάς δεν θα ευοδωθούν με τη συμμετοχή τους στον αγώνα. Προσπαθεί να μην αισθάνεται τον πόνο, να τον αρνείται, για να μην υποστεί της συνέπειες της αποχώρησης. Το πνεύμα απομακρύνει την κατάσταση, την αψηφά. Ωστόσο, στην περίπτωση αυτή ο τραυματισμός μέσω της  σωματικής του διάστασης υστερεί και αδυνατεί να τον «υποστηρίξει». Οφείλει να αποδεχθεί ό,τι συνέβη, να αποδεχθεί την κατάσταση, ώστε να «συμφιλιωθεί» με το σώμα του, το οποίο τον «πρόδωσε». Η φράση που έρχεται πρώτα στο μυαλό είναι «θα ξυπνήσω αύριο το πρωί και όλα θα είναι ένα άσχημο όνειρο». Δεν είναι!  

Το στάδιο του «Θυμού»

‘Είναι άδικο!’

Η αδυναμία του να συνεχίσει και η διαφαινόμενη απουσία δημιουργούν το αίσθημα της αδικίας. Με τη σειρά του η «αδικία» φέρνει θυμό για ό,τι τον αφορά, εσωτερικό και εξωτερικό. Νιώθει προδομένος από το σώμα του, την προπόνησή του, τους ανθρώπους που τον περιβάλλουν και τον υποστηρίζουν. Ένας αθλητής περιγράφει το στάδιο αυτό λέγοντας ότι «μου έφταιγε ό,τι αφορούσε στην προπόνηση, στον αθλητισμό, στην καθημερινότητά μου, στο σύμπαν ολόκληρο!»

Το στάδιο του «Παζαρέματος»

‘Αφήστε να προπονηθώ για λίγο!’ 

Όταν τελικά θα δεχθεί τον τραυματισμό του και θα προσπαθήσει να τον αντιμετωπίσει, θα νιώσει έναν ξαφνικό ενθουσιασμό και θα ζητήσει να πραγματοποιήσει την μέγιστη δυνατή προσπάθεια. Εκεί αρχίζει το «παζάρεμα», κυρίως με το θεράποντα ιατρό, για το αν μπορεί να κάνει από το περισσότερο ως το «έστω κάτι», για να μη χάσει την επαφή του με το άθλημά του. Επιζητά περισσότερες επισκέψεις, περισσότερες επαναλήψεις, περισσότερα ασκήσεις, ώστε να επιστρέψει το συντομότερο δυνατό.    

Το στάδιο της «Μελαγχολίας»

‘Δε γίνεται τίποτα!’

Οι έρευνες στο περιβάλλον του αθλητισμού δείχνουν ότι οι αθλητές που αντιμετωπίζουν τραυματισμούς μεγάλης διάρκειας τείνουν να παραμένουν σ’ αυτό το στάδιο για αρκετό χρονικό διάστημα, μη βλέποντας κάτι θετικό στην εξέλιξη της πορείας τους. Το παρελθόν ενθυμίζει τον τραυματισμό και την εγκατάλειψη, το παρόν χαρακτηρίζεται από αδυναμία και το μέλλον προοιωνίζεται δυσοίωνο, τα χαρακτηριστικά της μελαγχολίας! Ο ενθουσιασμός του προηγούμενου σταδίου για την ταχεία ανάρρωση έχει εξαφανιστεί, το οποιοδήποτε ευχάριστο συναίσθημα υποκαθίσταται από ένα σχεδόν μόνιμο αρνητισμό.    

Το στάδιο της «Αποδοχής»

‘Η λύση!’

Η αποδοχή του τραυματισμού και των συνεπειών του, η προσκόλληση στο πρόγραμμα αποθεραπείας και η συγκαταβατικότητα προς το περιβάλλον είναι η λύση του «προβλήματος». Οι έρευνες δείχνουν ότι ο τραυματισμός συνδέεται με έντονο άγχος, το οποίο δημιουργεί ένταση στους μύες και το σώμα γενικότερα, καθιστώντας το μη λειτουργικό, αναστέλλοντας έτσι την αποθεραπεία. Στο στάδιο αυτό η «συμφιλίωση» με την κατάσταση θα επιφέρει πνευματική και ψυχική ισορροπία και ηρεμία, στοιχεία που θα συμβάλλουν στην ανάκτηση της λειτουργικότητας του οργανισμού.  

Η αντιμετώπιση του τραυματισμού σχετίζεται με την τρόπο με τον οποίο τον επεξεργαζόμαστε γνωστικά και ψυχολογικά. Η πεποίθηση ότι αποτελεί απλά ένα «διάλειμμα» ή μια ευκαιρία για ξεκούραση και επαναπροσδιορισμό της πορείας, είναι η πιο ωφέλιμη τοποθέτηση απέναντι στα δεδομένα του τραυματισμού. Σε πρώτο επίπεδο, όταν υπάρχουν σημάδια που παραπέμπουν σε πιθανό τραυματισμό, ο αθλητής, ενεργώντας έξυπνα και ωφέλιμα για τον ίδιο, χρειάζεται να «κάνει πίσω», σκεπτόμενος ότι «μερικές ημέρες απουσίας είναι καλύτερες από μερικούς μήνες θεραπείας». Στην περίπτωση του σοβαρού τραυματισμού, η προσκόλληση στο πλάνο αποθεραπείας και η συνεργασία με τον ειδικό που έχει αναλάβει την πορεία της είναι εξίσου σημαντικά για την θετική έκβασή της. Για την αποθεραπεία απαιτείται τόση πειθαρχία όση και στο πρόγραμμα προπόνησης.  

Θετική στάση

 Η εμπειρία του τραυματισμού είναι επίπονη, εξίσου ωστόσο και διδακτική. Η πεποίθηση της συνεισφοράς του τραυματισμού στη βελτίωση της αθλητικής προσωπικότητας του αθλητή, καθιστά την εμπειρία όσο γίνεται πιο θετική. Ο τραυματισμός λαμβάνει κατά πρώτο λόγο αρνητική θεώρηση, συνοδευόμενη από αρνητικό συναίσθημα. Η αποθεραπεία, ωστόσο, απαιτεί θετικό συναίσθημα, καθώς με θετική διάθεση το χρονικό διάστημα απουσίας μειώνεται αισθητά. Ο ασθενής δείχνει περισσότερη θέληση, προσπαθεί και δεσμεύεται στο πλάνο που προτείνει ο γιατρός, ακολουθεί με δεκτικότητα τις οδηγίες του. 

Ωφέλιμα στοιχεία

Υποστηρίζεται επίσης ότι ο τραυματισμός και η αποθεραπεία συμβάλλουν στην ολοκλήρωση της αθλητικής προσωπικότητας. Ως κατάσταση, προσφέρει την ευκαιρία για την καλλιέργεια εννοιών όπως η υπομονή, ο αυτοέλεγχος, η συνέπεια, η επιμονή και η εστίαση στο στόχο, απαραίτητες για την εξέλιξη των αθλητών και την βελτίωση τους ως άτομα και ως αθλητές. Οι έννοιες που καλλιεργούνται μέσω της εμπειρίας του τραυματισμού είναι τα εφόδια του αθλητή για την αναζήτηση και την προσέγγιση της «προσωπικής κορυφής», του «ιδανικού εαυτού». 

Υποστηρικτικό πλαίσιο

Η συμβουλή που δίνεται σε αθλητές είναι, κατά τη διάρκεια του τραυματισμού, να παραμείνουν συνδεδεμένοι με τους συναθλητές τους και με το αθλητικό περιβάλλον, να επιδιώκουν την επαφή με οικεία πρόσωπα, όπως τον προπονητή τους, ώστε να υπάρχει πλαίσιο υποστήριξης και παράλληλα η επιστροφή να είναι πιο εύκολη. Οι συναθλητές κατανοούν περισσότερο την κατάστασή τους και ο προπονητής θα διατηρήσει την εσωτερική «φλόγα» του αθλητή, προσφέροντας του την επιβεβαίωση ότι «τον υπολογίζει» και «τον περιμένει να επιστρέψει».

Επαναπροσδιορισμός

Ο τραυματισμός προσφέρει σε τελικό ένα επίπεδο και την ευκαιρία στον αθλητή να επαναπροσδιορίσει τη στάση του και την πορεία του στον αθλητισμό. Να αξιολογήσει την προσπάθειά του, να καθορίσει εκ νέου το στόχο του, να προχωρήσει σε μια ενδοσκόπηση για πιθανές παραλείψεις και λάθη του. Να αναλύσει το πλάνο και τον τρόπο δουλειάς του, ώστε να εξελιχθεί η αποθεραπεία ως μια ωφέλιμη κατάσταση. Κατά την διαδικασία του επαναπροσδιορισμού είναι ωφέλιμο να ενθυμείται ότι  «δεν μπορούμε να λύσουμε προβλήματα χρησιμοποιώντας τον ίδιο τρόπος σκέψης με αυτόν που τα δημιουργήσαμε!»

sportpsychologist.gr (Γιάννης Ζαρώτης)